Dagelijks maakt iedereen keuzes waarmee we meer of minder lokale impact maken. In onze brouwerij en brewpub zijn lokale keuzes een onderdeel van onze identiteit.
Als we enthousiast ons lokale verhaal vertellen, onze gasten inspireren en verrassen blijven wij elke keer zo dicht mogelijk bij onze eigen keuzes en de verrassende inzichten en samenwerkingen die dat oplevert. Daar worden we blij van.
Het verhaal dat we vaak niet vertellen is wat we om ons heen zien gebeuren. Als we om ons heen kijken dan lijkt het erop dat er best veel lokale claims gemaakt worden die op z’n zacht gezegd dun zijn. Op hoeveel verschillende manieren worden we als consument eigenlijk voor de gek gehouden?
Op deze pagina gaan we voor één keer wél in op wat de anderen doen. Waarom zijn oneerlijke lokale claims schadelijk? Op hoeveel verschillende manieren worden we als consument eigenlijk voor de gek gehouden?
We sluiten dit betoog af met een conclusie waarbij we vaststellen waaróm we met z’n allen kritisch voor lokaal moeten kiezen. Wat kunnen we er samen aan doen? We kijken hierbij ook vooruit, richting die stip op de horizon: wat gaat die lokale keuze ons binnenkort opleveren?
Stefan en Dennis, Stadsbrouwerij Wageningen.
Wie van de Drie?
We moeten misschien direct maar met de deur in huis vallen. Het is een publiek geheim dat in de horeca van ons knusse stadje een glas ‘Wagenings Blond’ eigenlijk een glas ‘Lindeboom Blond’ is. Dit is een prima bier uit een trotse familiebrouwerij dat bij velen goed in de smaak valt, maar de consument wordt wel voorgelogen.
Dit soort praktijken komt veel vaker voor en het excuus is vaak dat men door het succes van het bier de productie heeft moeten uitbesteden. We mogen hier toch ook wel constateren dat er sprake is van een behoorlijk hellend vlak.
Een andere Wageningse conculega bestelt in Utrecht een serie bieren waarop Wageningse namen worden geplakt: Wageningen Blond, Universiteit IPA en Wereld Tripel. Gebrouwen door een fictieve brouwerij genaamd ‘Brouwerij Gelderse Vallei’. Op het vestigingsadres is een huisadres in Utrecht waar bijna veertig brouwerijen zijn gevestigd voor evenveel Nederlandse steden.
Drie keer Wagenings bier?
In de winkels is voor de consument ondertussen onduidelijk welk bier echt in Wageningen is gebrouwen:
- Wagenings Blond,
- Wageningen Blond of
- Wageningse Engel Blond.
En dan blijkt het écht lokale bier vaak ook nog de duurste optie van de drie te zijn! Lees vooral nog even verder want er is een hele logische verklaring voor het prijsverschil.
Wagenings is waardevol
Als we in een winkel staan of in een café zitten heeft een Wagenings product meerwaarde, we wonen in ons fijne stadje waar we trots op zijn.
Dus als we een Wageningse Kaas, Asperges, potjes honing of bieren zien dan zijn we al bijna verkocht. Als écht-Wageningse producten naast nep-Wageningse producten verkocht worden ontstaat er een oneerlijk speelveld.
Lokaal bier brouwen in het stadscentrum is kostbaar. Lokale granen zijn kostbaar. Dit lokale bier levert ons werkgelegenheid in de binnenstad en het platteland en daarnaast ook biodiversiteit op die agro-ecologische akkers. Echt lokaal bier kost dus iets meer maar levert ook echt veel meer op.
‘Lokaal’ Bier uit een grote brouwerij op een industrieterrein, gebrouwen met granen van de wereldmarkt, heeft een lagere kostprijs dan een brouwerij in het stadscentrum die met lokale boeren samenwerkt voor de granen.
Als dat ‘lokale’ bier dan wel Wagenings genoemd wordt ontstaat een situatie waarin de lokale producent het onderspit delft. Mogen we van een consument verwachten dat die het onderscheid kan maken op basis van een leugen op het etiket?
Bovenstaande betoog beschrijft de situatie van lokaal bier in Wageningen. Hieronder zoomen we eerst in om vast te stellen wat echt lokaal is en daarna zoomen we uit om te kijken hoe de (inter)nationale (bier)markt eruit ziet.
Wat is eigenlijk wél lokaal?
Onze lokale brouwerij heeft veel toegevoegde waarde in de regio. Lokale agroecologische akkers leveren granen die de basis zijn voor ieder bier dat we brouwen. De naam Wageningen is voor ons geen holle frase maar een kostbaar begrip! Wij brouwen in het centrum van Wageningen en hebben een bedrijf van 20 personen dat hun kost verdient met écht lokale bieren.
Het moge duidelijk zijn dan onze manier van werken niet de goedkoopste is. Onze lokale bieren staan op de plank naast álle andere bieren. Veel mensen houden ervan om een lokaal bier te drinken en kiezen op die plank voor een Wagenings bier. Een aantal van die Wageningse bieren blijken dus wel mee te liften op de populariteit van die lokale claim maar dragen lokaal maar beperkt bij.
Terechte verontwaardiging
Tijdens onze rondleidingen krijgen we vaak de vraag hoe lokaal de andere Wageningse bieren zijn. Als we dan toelichten hoe de vork aan de steel zit kunnen we de verontwaardiging op de gezichten zien als men in de gaten krijgt dat men al jaren voor de gek gehouden is!
Een lokale verwijzing op een bier wordt door de consument gewaardeerd, de consument in Wageningen wil echt wel graag een bier uit Wageningen drinken of cadeau geven op de verjaardag van bijvoorbeeld tante Suus!
Als de horeca en winkels dan bieren verkopen die wél een streeknaam hebben maar uit een grote fabriek elders in het (buiten)land blijken te komen dan zijn die bedrijven gezamenlijk bezig om de consument voor de gek te houden.
Wat kunnen we er aan doen?
Een écht lokaal product heeft écht een verhaal. Vraag die winkelier of horeca uitbater maar eens: waar komt dat lokale bier vandaan? Waar staan die brouwketels? Kunnen daar rondleidingen geboekt worden?
En als het dan duidelijk is dat de consument misleid wordt stel dan ook maar de hamvraag: Waarom is het een goed idee om de consument voor de gek te houden?
Als we ervan uitgaan dat we het niet leuk vinden om op deze wijze voor de gek gehouden te worden dan is het aan ons allen om duidelijkheid te eisen.
Weest kritisch en kies voor écht!
Nou en!
Vanuit verschillende kanten horen we ook regelmatig de opmerking “Nou en!” gevolgd door “Als het maar lekker is..” soms gevolgd door “.. en goedkoop”. Dit soort kortzichtige opmerkingen horen we zelfs van bierliefhebbers. Ze genieten heden ten dage van bieren die er nooit geweest zouden zijn als er 20 jaar geleden niet een paar lokale brouwers waren opgestaan om een ware bierrevolutie te ontketenen.
Als iedereen dit argeloze adagium zou aanhouden zullen we over een aantal jaar geen lokale economie meer over hebben. En we voorspellen tevens dat het bierlandschap weer saai en voorspelbaar zal worden!
De prijs van lokaal
Lokale voedselproductie is dus niet goedkoop. Vastgoed en machines om voedsel te produceren zijn kostbaar. Het productieproces is arbeidsintensief en draagt lokaal veel bij aan werkgelegenheid. Het gaat vaak om gepassioneerde, kleinschalige productie met vakmensen die zorg dragen voor onderscheidende en uitermate smaakvolle producten. Lokaal ingekochte grondstoffen zijn vaak ook kostbaarder dan uit de groothandel. Deze producten dragen lokale namen van een streek en consumenten kunnen daaraan de lokale producten herkennen.
Een niet-lokaal product dat verkocht wordt met een lokale naam ondermijnt de lokale economie! En de lokale economie is te waardevol om zomaar te grabbel te gooien!
Wat is tegenwoordig lokaal bier?
Het onderstaande plaatje maakt, met wat binnenbochten, duidelijk hoe de biermarkt eruit ziet. Er is nogal wat verschil tussen lokaal bier en lokaal bier.
Nederland telt medio 2024 zo’n 900 kleine brouwerijen. De ene helft van deze brouwerijen kunnen bezocht worden, daar staan een aantal mooie ketels te glimmen, dagelijks kun je de geur van hop en mout in de omgeving ruiken. Sommigen vinden dat stinken, laten we ze stinkende brouwerijen noemen. De andere helft van deze 900 brouwerijen kunnen niet bezocht worden want die bestaan niet, althans niet fysiek. Ze worden wel eens gekwalificeerd als ‘laptop brouwers’ maar laten we ze huurbouwers noemen. Het bier van deze brouwerijen wordt ingekocht bij loonbrouwerijen en dan blijkt er verrassend veel Nederlands speciaalbier uit… België te komen. Zelfs veel kleine flesjes en blikjes van knusse stinkende brouwerijen blijken van loonbrouwerijen te komen. Wederom wordt als reden opgegeven dat men door de grote vraag de productie moet uitbesteden. De échte onderliggende reden is de kostprijs van de kleine flesjes waar overal en altijd om gevraagd wordt. De grote brouwerijen zetten prijzen neer waar de kleine brouwerijen nooit bij in de buurt kunnen komen waardoor de flesjes bij een Jumbo of AH niet voor de goede marge of niet in voldoende aantallen verkocht zullen worden.
Het verschil tussen een stinkende brouwer en een huurbrouwer is voor de consument niet duidelijk maar de bedrijfsvormen hebben fundamenteel verschillende kostenstructuren. Veel huurbrouwers hoeven geen brouwinstallatie aan te schaffen en te onderhouden, hoeven minder te investeren in personeel, ze schuiven vooral dozen door en nemen genoegen met een kleine marge. Soms beland dit bier ook nog via een groothandel bij een slijterij of kaaswinkel en iedereen moet ook genoegen nemen met een kleine marge. Deze situatie is niet houdbaar, ter referentie: de grote brouwers in Nederland maken 150.000 flesjes per uur terwijl wij kleintjes 1.500 fles(jes) per uur produceren. De grote brouwer heeft daarbij slechts 1 operator nodig terwijl er bij de kleintjes 3 medewerkers rondom rennen. De kosten per fles liggen fundamenteel anders! De manuren nodig in een lokale brouwerij dragen daadwerkelijk bij aan die lokale economie.
Knus of toch massa?
Er blijkt veel vraag te zijn naar lokaal bier. Als wij bij een horeca uitbater komen dan is men altijd wel geïnteresseerd in onze bieren maar blijkt het vaak toch te duur. Er blijkt namelijk een veel goedkopere route voor lokaal bier te zijn: Men koopt bij de groothandel een generiek blond bier of IPA en verkoopt dat naar de consument als een heus, eigen huisbier!
En de grote jongens kunnen er ook wat van. Texels Skuumkoppe is een heerlijk bier dat tegenwoordig overal te verkrijgen is. Texels is tegenwoordig een merk van Heineken en we mogen aannemen dat de huidige hoeveelheden bier niet meer op Texel gebrouwen kan worden. Het Heineken marketing bureau heeft ondertussen wel een merk met een knus lokaal karakter en de consument laat zich graag wat op de mouw spelden. Deze voor-de-gek-houderij gebeurd door alle grote brouwers in meer of mindere mate en is hun antwoord op de ‘concurrentie’ van de kleine jongens. Het is voor de consument niet meer duidelijk of een merk nog echt lokaal is, La Trappe, De Molen en Uiltje zijn merken van Bavaria en Leffe, Hertog Jan en Tripel Karmeliet zijn merken van ABInBev. Op hun website maken ze er geen geheim van, in de reclame uitingen zijn het authentieke biermerken.
Op deze manier hebben de grote jongens ook kleine en knusse merken en daarmee kunnen ze het de échte kleintjes behoorlijk moeilijk maken en de consument voor de gek houden.
Goed bedoeld maar…
We gaan nog even verder. Een slijterij in Bennekom wil samen met een historische vereniging Oud Bennekom een bier brouwen. Vereniging Oud Bennekom is trots op hun lokale Rogge dus het moet een bier met lokale rogge worden!
Wij hebben in 2023 bewezen dat we dat kunnen, we hadden het beste roggebier van Nederland volgens de consumenten app Untappd.
De slijter besluit toch uit te wijken naar Amersfoort want daar kan het (veel) goedkoper. Het resultaat is een heel merkwaardig bier geworden: Bennekoms Rogge Blond met als ingrediënten: gerst, tarwe en haver. Wat is er nog Bennekoms aan dit bier?
Wat is nog wel lokaal?
Lokaal is dus een glijdende schaal en bovenstaande voorbeelden noemen we niet graag. Het geeft zo’n wrange nasmaak. Ook bij de consument is er terechte verontwaardiging als blijkt dat het lokale merk, waar ze zo trots op zijn, hun al die tijd voor de gek gehouden heeft.
Voor onze brouwerij is het de dagelijkse praktijk waar we mee moeten concurreren. Onze eerlijke, lokale producten staan in de winkels naast de misleidende lokale producten. De naam van een stad of regio en de term ‘lokaal‘, Wageningen of Veluwe is niet beschermd. Er is eigenlijk niets aan te doen en daarom hebben we deze pagina maar een keer aangemaakt en volgeschreven.
We laten ons als consument graag iets op de mouw spelden…
Bedankt dat je het tot hier al hebt volgehouden, het einde komt in zicht!
De positieve noot
Zoals eerder gezegd proberen we ons te concentreren op onze eigen keuzes en wat wij zelf belangrijk vinden.
De beste setup voor lokale kleine brouwerijen is een mooie brouwerij met een brewpub en groot terras in het stadshart. De brouwerij kan in eigen beheer bier verkopen zonder tussenpersonen. Tevens biedt zo’n locatie de uitgelezen plek om het lokale verhaal toe te lichten, wat dus essentieel is omdat de consument eigenlijk heel kwetsbaar is en zich makkelijk allerlei wijsheden op de mouw laat spelden.
Sinds 2013 brouwen wij bieren met granen van de Wageningse Eng en daarom hebben wij besloten om ons blond bier Wageningse Engel Blond genoemd. In 2020 hebben we met GraanGeluk aangetoond dat lokaal echt werkt en hebben we met Gelders Graangeluk bij de Brussels Beer Challenge, in het land van het speciaalbier, in de categorie speciaalbier goud gewonnen.
Anno 2024 werken we voor lokale granen samen met vijf boeren in de regio!
Dus laat je niet voor de gek houden en kom gezellig langs! Geniet in onze brewpub van eerlijk en heerlijk bier, lokale snacks en zo’n heerlijke hamburger. Boek een rondleiding en ontdek wat we nog meer te vertellen hebben! Neem je collega’s mee op borrel of bedrijfsuitje!
En als we met zijn allen kritisch blijven en bewuste keuzes maken dan zijn we er over 10 jaar nog steeds. Dan wordt er in Wageningen meer écht lokaal bier gedronken en staan er in de omgeving meer van die mooie, agro-ecologische akkers!
Op ons landschap!
Stefan en Dennis.